فشار خون در بارداری چه علائمی دارد و چگونه باید آن را درمان کرد؟ بارداری یک دوره خاص در زندگی زنان است که تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی زیادی را به همراه دارد. این تغییرات می‌توانند به بروز مشکلاتی مانند فشار خون بالا منجر شوند که به عنوان یکی از شایع‌ترین عوارض بارداری شناخته می‌شود. فشار خون بالا در بارداری می‌تواند به عوارض جدی از جمله پره‌اکلامپسی، زایمان زودرس و مشکلات رشد جنین منجر شود. بنابراین، شناسایی و مدیریت صحیح این وضعیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله، به بررسی علل، عوارض و روش‌های پیشگیری و درمان فشار خون در بارداری خواهیم پرداخت تا به افزایش آگاهی و سلامت مادران باردار کمک کنیم.
علت فشار خون بالا در بارداری چیست؟
علت دقیق فشار خون بالا در بارداری هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما چند عامل مختلف ممکن است در بروز این وضعیت نقش داشته باشند. برخی از دلایل احتمالی شامل موارد زیر است:
- تغییرات هورمونی: در طول بارداری، بدن تحت تاثیر تغییرات هورمونی و فیزیکی قرار می‌گیرد که می‌تواند بر سیستم عروقی و قلبی تأثیر بگذارد. این تغییرات ممکن است باعث افزایش فشار خون شوند.
- مشکلات در سیستم گردش خون: در برخی موارد، فشار خون بالا ممکن است به دلیل مشکلاتی در جریان خون به جفت (پلاسنطا) ایجاد شود. اگر جفت نتواند به درستی خون و اکسیژن را به جنین منتقل کند، بدن مادر ممکن است تلاش کند تا با افزایش فشار خون این مشکل را جبران کند.
- عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی در بارداری می‌تواند شانس بروز فشار خون بالا در بارداری را افزایش دهد.
- چاقی و سبک زندگی: زنان باردار که اضافه وزن دارند یا زندگی کم‌تحرک دارند، بیشتر در معرض خطر فشار خون بالا هستند. رژیم غذایی نامناسب، مصرف نمک زیاد و عدم فعالیت بدنی نیز می‌تواند در بروز این مشکل نقش داشته باشد.
- دیابت بارداری: زنان بارداری که به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند، ممکن است خطر بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا داشته باشند.
- سن مادر: مادرانی که بسیار جوان یا مسن هستند (زیر ۲۰ یا بالای ۴۰ سال) ممکن است بیشتر در معرض خطر فشار خون بالا قرار داشته باشند.
- پره‌اکلامپسی: این اختلال که معمولاً بعد از هفته ۲۰ بارداری رخ می‌دهد، باعث افزایش فشار خون و دفع پروتئین در ادرار می‌شود. علت دقیق پره‌اکلامپسی هنوز به طور کامل روشن نیست، اما به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و مشکلات در جریان خون به جفت می‌توانند در آن نقش داشته باشند.
علائم فشار خون در بارداری
فشار خون بالا در بارداری می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد که ممکن است بسته به شدت وضعیت متفاوت باشد. در برخی از موارد، فشار خون بالا هیچ علامت خاصی نداشته باشد و فقط از طریق اندازه‌گیری فشار خون تشخیص داده شود. با این حال، اگر فشار خون به طور شدید بالا رود یا به بیماری‌هایی مانند پره‌اکلامپسی یا اکلامپسی تبدیل شود، ممکن است علائم خاصی بروز کند. این علائم شامل موارد زیر است
- سردرد شدید و مداوم
- تاری دید یا دید دوتایی
- درد در ناحیه بالای شکم (زیر دنده‌ها)
- تورم ناگهانی و غیرعادی در صورت، دست‌ها یا پاها
- تهوع یا استفراغ شدید
- کاهش یا اختلال در حرکات جنین
- سینه‌پهلو و نفس تنگی
- افزایش وزن ناگهانی (بیش از ۲ کیلوگرم در یک هفته)
- ضعف یا سرگیجه
انواع فشار خون در بارداری
در دوران بارداری، فشار خون بالا می‌تواند به صورت‌های مختلفی بروز کند و هر کدام ویژگی‌ها و خطرات خاص خود را دارند. فشار خون بالا در بارداری به طور کلی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
فشار خون بالا قبل از بارداری یا مزمن (Pre-existing Hypertension)
این نوع فشار خون بالا قبل از بارداری یا در اوایل بارداری وجود دارد. معمولاً فشار خون مادر در دوران بارداری از قبل بالاتر از ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه است. این وضعیت ممکن است نیاز به مراقبت ویژه داشته باشد و مادر باید تحت نظارت دقیق پزشک قرار گیرد تا از بروز عوارض جلوگیری شود.
فشار خون بالا بارداری (Gestational Hypertension)
این نوع فشار خون بالا معمولاً پس از هفته ۲۰ بارداری و فقط در طول بارداری رخ می‌دهد. فشار خون مادر در این حالت به ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر می‌رسد، اما معمولاً بدون وجود پروتئین در ادرار است. فشار خون بالا در بارداری ممکن است پس از زایمان به طور کامل از بین برود، اما در برخی موارد ممکن است به مشکلات جدی مانند پره‌اکلامپسی تبدیل شود. به همین دلیل، نظارت دقیق بر وضعیت مادر و جنین ضروری است.
پره‌اکلامپسی (Preeclampsia)
پره‌اکلامپسی یک وضعیت پیچیده و خطرناک است که معمولاً پس از هفته ۲۰ بارداری ایجاد می‌شود. این بیماری نه تنها با افزایش فشار خون، بلکه با وجود پروتئین در ادرار همراه است. پره‌اکلامپسی می‌تواند برای مادر و جنین خطرات جدی به دنبال داشته باشد، از جمله آسیب به ارگان‌های داخلی مادر (مانند کلیه‌ها و کبد) و اختلال در رشد جنین. این وضعیت ممکن است به شکل‌های شدیدتری مانند اکلامپسی پیشرفت کند که در آن تشنج نیز رخ می‌دهد.
فشار خون بالا شدید بارداری (Severe Hypertension)
این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که فشار خون مادر بالاتر از ۱۶۰/۱۱۰ میلی‌متر جیوه باشد. فشار خون شدید در بارداری نیاز به درمان فوری دارد، زیرا می‌تواند به سرعت به مشکلات جدی مانند پره‌اکلامپسی شدید یا حتی اکلامپسی منجر شود. در این موارد، پزشکان ممکن است برای کاهش فشار خون و جلوگیری از آسیب به مادر و جنین اقدام کنند.
فشار خون بالا در بارداری برای جنین چه خطراتی دارد؟
فشار خون بالا در دوران بارداری می‌تواند خطرات جدی برای جنین به همراه داشته باشد. یکی از اصلی‌ترین مشکلات، کاهش جریان خون به جفت است که می‌تواند موجب کمبود مواد مغذی و اکسیژن به جنین شود. این وضعیت ممکن است منجر به کمبود رشد جنین (IUGR) و کاهش وزن تولد شود. همچنین، فشار خون بالا می‌تواند باعث زایمان زودرس شود که خود با مشکلاتی مانند اختلالات تنفسی و مشکلات رشد در نوزاد همراه است. یکی دیگر از خطرات، کاهش اکسیژن رسانی به جنین است که در صورت ادامه این وضعیت، ممکن است آسیب‌های جدی به ارگان‌ها و بافت‌های جنین وارد شود. فشار خون بالا همچنین می‌تواند موجب مشکلات در عملکرد جفت شود، از جمله جدا شدن زودهنگام جفت که ممکن است به خونریزی شدید و خطرات جانی برای مادر و جنین منجر گردد. علاوه بر این، نوزادانی که در معرض فشار خون بالا در دوران بارداری قرار می‌گیرند، ممکن است بعد از تولد دچار مشکلاتی در تنفس و قلب شوند و همچنین خطر ابتلا به فشار خون بالا در سنین بالاتر نیز برایشان وجود دارد. فشار خون بالا ممکن است مشکلاتی در فرآیند زایمان ایجاد کند، مانند تغییر در موقعیت جنین یا عدم رشد مناسب، که می‌تواند روند زایمان را پیچیده‌تر سازد. در نهایت، در موارد شدید، کمبود خون و اکسیژن به مغز جنین ممکن است منجر به مشکلات عصبی و رفتاری در آینده شود. به همین دلیل، نظارت دقیق بر وضعیت فشار خون در دوران بارداری و درمان به موقع آن بسیار مهم است تا از بروز این خطرات برای جنین جلوگیری شود.
آیا فشار خون بارداری قابل درمان است؟
فشار خون بارداری قابل مدیریت است، اما درمان قطعی آن معمولاً زایمان است. اگر این وضعیت خفیف باشد، بهترین متخصص پریناتالوژی در تهران با نظارت و تغییراتی در سبک زندگی، مانند استراحت کافی و کاهش مصرف نمک، آن را کنترل می‌کند. در موارد شدیدتر، داروهای کاهش فشار خون یا بستری شدن در بیمارستان ممکن است لازم باشد. پره‌اکلامپسی می‌تواند خطرناک باشد، اما با مراقبت‌های مناسب و به موقع، هم سلامت مادر و هم جنین حفظ می‌شود. پس از زایمان، معمولاً فشار خون به حالت طبیعی برمی‌گردد، اما پیگیری‌های منظم ضروری است.
