مصرف کافئین در بارداری یکی از مسائل مهم در حوزه سلامت مادر و جنین است. کافئین ماده‌ای محرک است که می‌تواند از جفت عبور کرده و بر رشد و تکامل جنین تاثیر بگذارد. اگرچه مصرف محدود آن در دوران بارداری بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، اما مصرف بیش از حد ممکن است با پیامدهایی مانند کاهش وزن هنگام تولد، زایمان زودرس یا سقط همراه باشد. با توجه به شیوع مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار، بررسی دقیق اثرات آن در دوران بارداری ضروری به نظر می‌رسد.
آیا مصرف کافئین در دوران بارداری بی خطر است؟
مصرف کافئین در دوران بارداری همواره یکی از موضوعات مورد توجه و دغدغه زنان باردار و بهترین متخصص زنان در سعادت آباد بوده است. بر اساس شواهد علمی، مصرف متعادل کافئین، یعنی کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در روز (معادل حدود یک فنجان قهوه معمولی)، به طور کلی برای بیشتر زنان باردار بی‌خطر تلقی می‌شود. کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) در بیانیه‌ای اعلام کرده است که مصرف کافئین در این محدوده، با افزایش خطر سقط جنین، زایمان زودرس یا وزن پایین نوزاد هنگام تولد همراه نیست.
با این حال، پژوهش‌هایی نیز وجود دارد که نشان می‌دهد حتی مقادیر پایین کافئین می‌تواند تاثیرات ظریفی بر رشد جنین داشته باشد و بنابراین احتیاط در مصرف آن توصیه می‌شود. از سوی دیگر، برخی از پزشکان تاکید می‌کنند که کافئین قادر است از جفت عبور کند و به دلیل متابولیسم ناقص آن در جنین، در صورت مصرف بیش از حد، ممکن است منجر به پیامدهایی نظیر کاهش رشد داخل رحمی یا تحریک پذیری بیش از حد نوزاد پس از تولد شود.
بر این اساس، اگرچه شواهد کلی از بی‌خطر بودن مصرف محدود کافئین حمایت می‌کنند، اما توصیه می‌شود زنان باردار در خصوص میزان دقیق و نوع نوشیدنی‌ها یا مواد غذایی حاوی کافئین با پزشک خود مشورت کنند، به‌ویژه در مواردی که سابقه بارداری پرخطر یا مشکلات زمینه‌ای وجود دارد.
حد مجاز مصرف کافئین در دوران بارداری چقدر است؟
در دوران بارداری، کنترل میزان مصرف کافئین از اهمیت زیادی برخوردار است. بر اساس توصیه‌های پزشکی، مقدار مجاز مصرف کافئین در بارداری معمولا نباید از حدود ۷۵ میلی‌گرم در روز فراتر رود، که معادل یک فنجان کوچک قهوه یا نوشیدنی کافئین‌دار است. البته این مقدار ممکن است بسته به شرایط فردی و سن بارداری متفاوت باشد. از آن‌جایی که بدن مادر و جنین در مراحل مختلف رشد به صورت متفاوتی به کافئین واکنش نشان می‌دهند، بهتر است زنان باردار مصرف روزانه کافئین را با نظر پزشک تنظیم کرده و از مصرف بی رویه نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه، چای، نوشابه و شکلات پرهیز کنند. رعایت این نکته می‌تواند نقش مهمی در حفظ سلامت بارداری و رشد مطلوب جنین داشته باشد.
داروهای کافئین دار در دوران بارداری
در دوران بارداری، مصرف دارو باید با احتیاط و زیر نظر پزشک انجام شود، زیرا برخی داروها در ترکیب خود حاوی کافئین هستند که می‌تواند بر سلامت مادر و جنین تاثیر بگذارد. داروهای کافئین‌دار در بارداری باید تنها با تجویز پزشک زنان مصرف شوند، زیرا حتی ساده‌ترین داروها در این دوران می‌توانند عوارض ناخواسته‌ای به همراه داشته باشند. استفاده خودسرانه از دارو به‌ویژه در سه‌ماهه اول بارداری، ممکن است با اختلال در رشد جنین یا بروز عوارض جدی همراه باشد. برخی از داروهایی که ممکن است حاوی کافئین باشند عبارت‌اند از:
- داروهای مسکن و ضد درد
- داروهای مخصوص درمان میگرن
- داروهای سرماخوردگی و آنفلوآنزا
- داروهای ضد آلرژی
- قرص‌های لاغری یا کاهش وزن
اگر در دوران بارداری به مصرف هر یک از این داروها نیاز پیدا کردید، حتما پیش از مصرف با پزشک خود مشورت کنید. رعایت این نکته ساده می‌تواند از بسیاری از خطرات احتمالی برای جنین جلوگیری کند.
آیا باید مصرف کافئین را در دوران شیردهی نیز محدود کرد؟
مصرف کافئین در دوران شیردهی، همانند دوران بارداری، نیازمند دقت و تعادل است. گرچه کافئین به صورت مستقیم مانند بارداری بر رشد جنین تاثیر نمی‌گذارد، اما همچنان می‌تواند از طریق شیر مادر وارد بدن نوزاد شود و اثراتی بر او داشته باشد. بررسی‌های علمی نشان داده‌اند که تنها درصد کمی از کافئین مصرف‌شده توسط مادر وارد شیر می‌شود، اما از آنجا که متابولیسم نوزادان، به ویژه در ماه‌های اولیه زندگی، هنوز کامل نیست، این مقدار اندک نیز ممکن است باعث بروز علائمی چون بی‌قراری، اختلال خواب یا تحریک‌پذیری در نوزاد شود.
در اغلب منابع علمی توصیه شده است که مادران شیرده مصرف روزانه کافئین را به حدود ۳۰۰ میلی‌گرم در روز یا کمتر محدود کنند، که معادل حدود دو فنجان قهوه است. این میزان در اکثر موارد بی‌خطر تلقی می‌شود و عوارض قابل‌توجهی در پی ندارد. با این حال، نوزادان با حساسیت بیشتر یا نوزادانی که دچار کولیک یا مشکلات خواب هستند، ممکن است حتی به مقادیر کمتر کافئین نیز واکنش نشان دهند. در چنین مواردی کاهش بیشتر مصرف کافئین یا حذف موقتی آن می‌تواند کمک‌کننده باشد.
