بارداری یکی از حساس ترین دوره‌های زندگی هر مادر است که در آن تغذیه و دریافت ویتامین‌های ضروری نقش مهمی در رشد سالم جنین دارد. فولیک اسید، که نوعی ویتامین B9 است، یکی از مهم ترین مواد مغذی در این دوران محسوب می‌شود. این ویتامین به ویژه در سه ماهه اول بارداری نقش حیاتی در تشکیل لوله عصبی جنین، که پایه‌گذار مغز و نخاع اوست، ایفا می‌کند. مصرف کافی فولیک اسید از نقص‌های مادرزادی لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا و آنانسفالی جلوگیری کرده و در عین حال به رشد مناسب جفت، تولید گلبول‌های قرمز و کاهش خطر زایمان زودرس کمک می‌کند. آگاهی از اهمیت و مقدار مصرف صحیح فولیک اسید می‌تواند نقش مهمی در سلامت مادر و نوزاد داشته باشد و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.
اهمیت مصرف فولیک اسید قبل از بارداری
مصرف فولیک اسید قبل از بارداری از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا به پیشگیری از نقص‌های مادرزادی لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا و آنانسفالی کمک می‌کند. لوله عصبی جنین که مغز و نخاع را تشکیل می‌دهد، در هفته‌های ابتدایی بارداری بسته می‌شود، زمانی که بسیاری از زنان هنوز از بارداری خود آگاه نیستند. دریافت کافی فولیک اسید از حداقل یک ماه قبل از بارداری باعث می‌شود بدن مادر ذخیره کافی از این ویتامین داشته باشد و از بروز این مشکلات جلوگیری کند.
علاوه بر این، مصرف فولیک اسید قبل از بارداری به کاهش خطر سقط مکرر جنین، زایمان زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد کمک کرده و باعث بهبود سلامت تخمک‌گذاری و رشد جفت می‌شود. همچنین، این ویتامین با نقش اساسی در تولید گلبول‌های قرمز خون از کم‌خونی در مادر جلوگیری کرده و سطح انرژی او را در دوران بارداری حفظ می‌کند. بنابراین، مصرف روزانه 400 تا 600 میکروگرم فولیک اسید قبل از بارداری توصیه می‌شود تا بارداری سالم‌تری برای مادر و رشد بهتری برای جنین تضمین شود.
دلیل مصرف فولیک اسید در دوران بارداری
مصرف فولیک اسید می‌تواند از بسیاری از نقایص شدید مادرزادی در مغز و نخاع جنین جلوگیری نماید بنابراین پزشکان توصیه می‌نمایند مصرف این ویتامین به صورت مکمل خوراکی در رژیم غذایی مادران باردار قرار داشته باشد. دلایل مصرف فولیک اسید در دوران بارداری عبارتند از:
پیشگیری از نقص‌های مادرزادی لوله عصبی
فولیک اسید نقش اساسی در تکامل سیستم عصبی جنین دارد و از بروز نقص‌های مادرزادی مانند اسپینا بیفیدا و آنسفالی جلوگیری می‌کند. این نقص‌ها معمولاً در سه ماهه اول بارداری شکل می‌گیرند، به همین دلیل توصیه می‌شود زنان از حداقل یک ماه قبل از بارداری مصرف آن را شروع کنند.
کاهش خطر زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد
کمبود فولیک اسید می‌تواند منجر به زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد هنگام تولد شود که این موارد با مشکلات سلامتی در نوزاد همراه هستند.
پیشگیری از کم خونی مادر
فولیک اسید در تولید گلبول‌های قرمز خون نقش دارد و از کم‌خونی در مادران باردار جلوگیری می‌کند که می‌تواند باعث خستگی مفرط، سرگیجه و ضعف شود.
کاهش خطر مسمومیت بارداری و مشکلات قلبی در نوزاد
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف کافی فولیک اسید احتمال مسمومیت بارداری (پره‌اکلامپسی) را کاهش می‌دهد و در رشد قلب و سایر اندام‌های حیاتی جنین نقش مهمی دارد.
زمان شروع مصرف فولیک اسید در دوران بارداری
بهترین زمان برای شروع مصرف فولیک اسید حداقل یک ماه قبل از بارداری است و مصرف آن باید در سه‌ماهه اول بارداری ادامه یابد. از آنجایی که لوله عصبی جنین (که مغز و نخاع را تشکیل می‌دهد) در هفته‌های ابتدایی بارداری بسته می‌شود، دریافت کافی فولیک اسید در این دوره حیاتی است. زنانی که به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده قصد بارداری دارند، بهتر است روزانه 400 تا 600 میکروگرم مصرف کنند. در مواردی که سابقه نقص لوله عصبی در بارداری‌های قبلی وجود دارد، پزشک ممکن است دوز بالاتری (حدود 4000 میکروگرم یا 4 میلی‌گرم در روز) توصیه کند. پس از پایان سه‌ماهه اول، مصرف فولیک اسید همچنان برای رشد سالم جنین مفید است، اما مقدار آن باید تحت نظر پزشک تنظیم شود.
میزان مصرف فولیک اسید در طی دوران بارداری
میزان مصرف فولیک اسید در دوران بارداری بسته به مرحله بارداری و شرایط مادر متفاوت است. طبق توصیه‌های پزشکی، مقدار مصرف روزانه به شرح زیر است:
قبل از بارداری و در سه‌ماهه اول: 400 تا 600 میکروگرم در روز برای کمک به تکامل صحیح لوله عصبی جنین.
سه ماهه دوم و سوم: 600 میکروگرم در روز برای حمایت از رشد سلولی و پیشگیری از کم‌خونی.
مادرانی با سابقه نقص لوله عصبی در بارداری قبلی: 4000 میکروگرم (4 میلی‌گرم) در روز با تجویز پزشک، معمولاً از یک ماه قبل از بارداری تا پایان سه ماهه اول.
مصرف بیش از حد فولیک اسید بدون تجویز پزشک توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است برخی از مشکلات مانند پنهان کردن کمبود ویتامین B12 را ایجاد کند.
در اثر کمبود فولیک اسید چه مشکلاتی برای جنین ایجاد می‌شود؟
مهمترین عارضه ای که به دلیل کمبود فولات برای جنین ایجاد می‌شود، نقص در لوله عصبی جنین می‌باشد، در اثر بسته نشدن این لوله نواقصی در لوله عصبی ایجاد می‌شود که شامل موارد زیر است:
اسپینا بیفیدا: رشد ناقص در نخاع و یا مهره‌ها
آنسفالی: عدم رشد کامل در قسمت‌های اصلی مغز جنین
نوزادانی که مبتلا به آنانسفالی هستند متاسفانه عمر طولانی نخواهند داشت و نوزادانی که با مشکل اسپینا بیفیدا به دنیا می‌آیند تا آخر عمر از ناتوانایی‌هایی رنج خواهند برد بنابراین مصرف فولیک اسید به عنوان یک مکمل روزانه نقش موثری در جلوگیری از این اختلالات دارد.
