حاملگی خارج رحمی چیست و چگونه می‌توان آن را شناسایی کرد؟

حاملگی خارج رحمی چیست و چگونه می‌توان آن را شناسایی کرد؟ در برخی موارد ممکن است تخمک بارور در خارج از فضای رحم لانه گزینی کرده و امکان این اتفاق برای هر فردی وجود دارد. این بدان معناست که جنین نمی‌تواند به نوزاد تبدیل شود زیرا لوله فالوپ آنقدر بزرگ نیست که بتواند جنین در حال رشد را پشتیبانی کند. بارداری خارج از رحم یک عرضه نادر و خطرناک برای جنین و مادر است و باید هر چه سریعتر تشخیص داده شود. در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی درباره علل و علائم حاملگی خارج رحمی و نحوه ی درمان آن اطلاعاتی بیان کنیم. تشخیص و درمان سریع این عارضه، در کاهش عوارض و افزایش شانس برای داشتن بارداری در آینده بسیار موثر است. برای آگاهی از علائم و چگونگی درمان آن، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

حاملگی خارج رحمی چیست؟

پس از لقاح اسپرم و تخمک، تخمک بارور شده به سمت رحم جهت لانه گزینی حرکت می‌کند. حال اگر تخمک بارور شده در هر جایی غیر از رحم، یعنی در لوله‌های رحمی یا فالوپ، دهانه رحم و حفره شکمی لانه‌گزینی کند، حاملگی خارج رحمی رخ می‌دهد. در صورتی که تخمک بارور شده در جایی جز رحم لانه گزینی کند، علاوه بر اینکه رشد خوبی نخواهد داشت، عوارض جدی را به‌دنبال می‌آورد. چرا که هیچ یک از این موقعیت‌ها فضای کافی را جهت رشد جنین فراهم نمی‌کنند و موجب از بین رفتن جنین می‌شوند. همچنین در مواردی لانه‌گزینی تخمک بارور شده در لوله‌های فالوپ می‌تواند به پارگی این لوله‌ها، خونریزی شدید بدن مادر و حتی مرگ آن منجر شود. حدودا ۲ درصد از حاملگی‌هایی که رخ می‌دهند، امکان دارد از نوع بارداری خطرناک خارج رحمی باشند. اما در این نوع بارداری نیز امکان درمان بارداری خارج از رحم وجود دارد و فرد می‌تواند در آینده بارداری سالم و طبیعی را تجربه کند.

انواع حاملگی خارج از رحم

حاملگی خارج از رحمی ممکن است که با انواع مختلفی خود را نشان دهد. به این نکته توجه داشته باشید که انواع حاملگی خارج از رحمی به معنای انواع مختلف بارداری نیست. برخی از انواع حاملگی خارج از رحم شامل موارد زیر می‌باشد:

بارداری لوله ای: شایع ترین نوع حاملگی خارج از رحم زمانی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شده در لوله فالوپ کاشته شود. این حدود 95 درصد از تمام حاملگی های خارج از رحم را تشکیل می‌دهد.

بارداری تخمدان: در موارد نادر، تخمک بارور شده ممکن است به جای لوله فالوپ در تخمدان کاشته شود. این نوع حاملگی خارج از رحم کمتر شایع است اما همچنان می‌تواند خطرات قابل توجهی داشته باشد.

بارداری شکمی: در موارد بسیار نادر، تخمک بارور شده ممکن است در حفره شکمی، خارج از لوله فالوپ، تخمدان یا رحم کاشته شود. این نوع حاملگی خارج از رحم خطرناک ترین است و اگر به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.‎

علت بارداری خارج از رحم

بارداری خارج از رحم معمولا به این دلیل اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شده نمی‌تواند به سرعت از لوله فالوپ عبور کند و وارد رحم شود. عوامل مختلفی می‌توانند موجب انسداد جزئی یا کامل لوله فالوپ شوند. در ادامه قصد داریم به بیان عواملی که موجب بارداری خارج از رحم می‌شوند بپردازیم.

بیماری التهابی لگن : بیماری التهابی لگن، عفونت اندام های تناسلی زنانه است که اغلب در اثر عفونت های مقاربتی مانند کلامیدیا یا سوزاک ایجاد می‌شود. بیماری التهابی لگن می‌تواند منجر به زخم شدن لوله های فالوپ شود و خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد.

عفونت مقاربتی: عفونت‌‌‌‌های مقاربتی (STI) مانند سوزاک یا کلامیدیا با آسیب به لوله‌‌‌‌های فالوپ می‌تواند منجر به حاملگی خارج از رحم شود.

سابقه بارداری خارج از رحم: زنانی که در گذشته حاملگی خارج از رحمی داشته اند در معرض خطر بیشتری برای تجربه حاملگی خارج از رحم دیگری در آینده هستند.

التهاب یا ناهنجاری در لوله‌های فالوپ: شرایطی مانند آندومتریوز، فیبروم یا جراحی قبلی لوله‌ها می‌تواند عملکرد طبیعی لوله‌های فالوپ را مختل کند و باعث می‌شود که تخمک بارور شده به رحم برود.

درمان های ناباروری: زمانی که فرد تحت درمان ناباروری مانند روش IVF است، به علت جایگزینی نادرست جنین یا استفاده از هورمون ها قبل از آن، خطر حاملگی خارج از رحم می‌تواند افزایش یابد.

 عوامل موثر بر افزایش احتمال بارداری خارج رحمی

چرا تخمک بارور شده جایی غیر از مکان طبیعی دیواره رحم را برای لانه‌گزینی انتخاب کند؟ درواقع این اتفاق معمولا هنگامی می‌افتد که تخمک بارور شده نمی‌تواند به سرعت از لوله فالوپ بگذرد و در دیواره رحم نفوذ کند. احتمال بروز این نوع بارداری در اثر عواملی خاص تقویت می‌شود. افرادی که شرایط زیر را دارا هستند، بیشتر از سایرین در معرض خطر این عارضه قرار دارند و بیشتر نیاز به درمان حاملگی خارج از رحم پیدا می‌کنند. از جمله این عوامل افزایش بارداری خارج رحمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• التهاب، زخم یا عفونت و هر مانعی که باعث انسداد لوله فالوپ شود.
• استفاده از داروها یا روش‌های درمانی ناباروری
• سابقه بارداری خارج از رحم
• آندومتریوز
• وجود زخم در رحم از عمل های جراحی قبلی که مانع عبور تخمک می‌شود.
• استفاده از IUD‌ جهت جلوگیری از بارداری

 علائم حاملگی خارج رحمی

علائم اولیه حاملگی خارج از رحم مشابه علائم بارداری طبیعی است؛ اما رفته‌ رفته با بیشتر شدن تعداد هفته های بارداری، علائم تازه‌ای بروز پیدا می‌کنند که به فرد هشدار می‌دهند برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کند. این علائم عبارتند از:

• تهوع صبح‌گاهی
• درد سینه و حساسیت پستان‌ها
• احساس درد شدید خصوصا در یک طرف شکم یا زیر شکم (نشانه پارگی لوله فالوپ)
• درد شدید در شکم، لگن، و حتی شانه و گردن
• گرفتگی عضلات فرد
• احساس فشار در رکتوم (ناحیه راست روده و نزدیک مقعد)
• احساس ضعف، بی‌حالی و سرگیجه
• درد کمر

بارداری خارج از رحم چه زمانی مشخص می‌شود؟

بارداری خارج از رحم معمولا در همان اوایل حاملگی مشخص می‌شود، با این حال حدود 15 درصد از حاملگی های خارج از رحم، پس از پارگی لوله فالوپ تشخیص داده می‌شود. اگر چه احتمال بارداری خارج از رحم کمتر از 2 درصد است اما بازهم توصیه می‌شود که در اولین فرصت به بهترین متخصص پریناتالوژی در تهران مراجعه کنید تا احتمال رخداد آن بررسی شود. پزشک معمولا در سه ماهه اول بارداری حاملگی خارج از رحم را تشخیص می‌دهد.

 تشخیص بارداری خارج رحمی

برای تشخیص و پیگیری فرآیند درمان حاملگی خارج از رحم روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سوال برخی از کاربران این است که آیا می‌توان از بیبی‌چک چک برای این تشخیص استفاده کرد؟ درواقع پاسخ این جواب خیر است. چراکه بیبی‌چک تنها باردار بودن یا نبودن فرد را نشان می‌دهد و محل بارداری را نمی‌تواند مشخص کند. بنابراین برای تشخیص دقیق مشکل باید به پزشک مراجعه کرد.

معاینه فیزیکی

نخستین مرحله برای تشخیص بارداری خارج رحمی معاینه فیزیکی و گرفتن شرح حال فرد است.

آزمایش خون و بررسی سطح هورمون پروژسترون و HCG

سطح هورمون‌های موجود در خون می‌تواند در تشخیص بارداری خارج رحمی موثر باشد. تعیین سطح HCG‌ و هورمون پروژسترون نشان می‌دهد حاملگی از چه نوع است.  در حاملگی طبیعی سطح هورمون‌های پروژسترون و HCG‌ افزایش می‌یابد و اگر حاملگی از نوع خارج رحمی باشد، باعث ثابت ماندن یا کاهش این هورمون‌ها در طی زمان می‌شود.

سونوگرافی واژینال

سونوگرافی شکم تنها می‌تواند برای تایید بارداری یا بررسی خونریزی‌های داخلی موثر باشد. سونوگرافی ترانس واژینال از طریق ورود دستگاهی پروپ مانند، به درون واژن انجام می‌شود و سپس با کمک امواج صوتی تصاویری را از دستگاه‌های تولید مثل فرد شامل تخمدان، رحم و لوله‌های رحمی (فالوپ) تهیه می‌کند. اینگونه پزشک به‌طور دقیق می‌تواند متوجه مکان قرارگیری تخمک بارور شده شود.

لاپاراسکوپی تشخیصی

جراحی با حداقل تهاجم یا همان لاپاراسکوپی در مواردی مثل حاملگی خارج رحمی با هدف تشخیصی و درمانی انجام می‌شود. در صورت مشاهده عوارض شدیدی مثل خونریزی و درد شدید شکم، فرصت کافی برای انجام تک به تک مراحل قبل وجود ندارد و باید پزشک سریعا از طریق جراحی اضطراری اقدام به تشخیص و درمان کند.

پیشگیری از حاملگی خارج از رحم

در حالی که همیشه نمی‌توان از بارداری خارج از رحم به طور کامل پیشگیری کرد، اقدامات خاصی وجود دارد که می‌تواند به کاهش خطر کمک کند. اقدامات پیشگیری از حاملگی خارج از رحم عبارتند از:

• حفظ وزن ایده آل خود
• تشخیص زودهنگام و درمان عفونت های مقاربتی (STIs) برای جلوگیری از PID
• درمان سریع هر درد لگن یا شکم برای رد حاملگی خارج از رحم
• پرهیز از استعمال دخانیات و مصرف زیاد الکل
• برداشتن صحیح و به موقع وسایل داخل رحمی (IUD) در صورت لزوم
• مراجعه منظم به متخصص زنان

درمان بارداری خارج رحمی

راهکار مناسب برای درمان حاملگی خارج از رحم با توجه مکان استقرار جنین و همچنین میزان پیشرفت حاملگی بستگی دارد. متاسفانه در این نوع بارداری نمی‌توان جنین را حفظ کرد و برای حفظ سلامت مادر و قدرت باروری و بارداری دوباره مادر، باید سریعا جنین را خارج نمود. البته در نیمی از مواقع در طی چند روز جنین خود بخود سقط می‌شود و نیازی به درمان ندارد. روش‌های درمان حاملگی خارج از رحم عبارتند از:

دارو درمانی

در صورتی که مادر در ماه های اولیه بارداری باشد و علائمی شدیدی نداشته باشد، دارو درمانی یک روش درمان مناسب است. در این روش پزشک با تجویز دارو، از پیشرفت رشد سلول ها و ترکیدگی توده ی خارج رحمی جلوگیری می‌کند. در این مرحله، آزمایش خون منظم جهت بررسی تاثیر داروها لازم و کمک کننده است.

جراحی حاملگی خارج از رحم

جراحی حاملگی خارج رحمی، بسته به شدت پیشرفت حاملگی و خونریزی و علائم متفاوت است. در صورتی که مادر خونریزی سبک داشته باشد، پزشک با عمل لاپاراسکوپی اقدام به درمان می‌کند. در این عمل پزشک یک دوربین کوچکی از طریق برش کوچک وارد بدن بیمار می‌کند. در ادامه توده خارج رحمی را خارج کرده و آسیب دیدگی را ترمیم می‌کند. در صورت شدید بودن خونریزی، نشان دهنده آسیب بسیار لوله های فالوپ است. در این شرایط ممکن است پزشک، لوله های فالوپ را خارج کند. در صورت بسیار شدید بودن خونریزی و پیشرفت حاملگی، پزشک اقدام به جراحی شکمی می‌کند. در این روش پزشک از طریق باز کردن شکم، اقدام به خارج کردن توده رحمی و درمان می‌کند.

سوالات متداول