حاملگی خارج رحمی؛ علائم آن، چگونگی تشخیص و درمان آن

حاملگی خارج رحمی به دلایلی چون ابتلا به آندومتریوز، سابقه بارداری پرخطر و… رخ می دهد. پس از لقاح تخمک و اسپرم، تخمک بارور شده برای لانه گزینی به سمت رحم حرکت می کند، ولی در شرایط بارداری خارجی رحمی، تخمک بارور شده به دهانه رحم یا حفره شکمی یا لوله های فالوپ می چسبد.

در این نوع بارداری، آزمایش حاملگی مثبت بوده و نشان دهنده حاملگی است، اما به ترتیب با بیشتر شدن تعداد هفته های بارداری، علائم این نوع بارداری بروز می یابد. طبق بررسی های آکادمی پزشکان خانواده آمریکا، از هر 50 حاملگی، یک حاملگی خارج از رحمی است.

تشخیص  و درمان سریع این عارضه، در کاهش عوارض و افزایش شانس برای داشتن بارداری در آینده بسیار موثر است. برای آگاهی از علائم و چگونگی درمان آن، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

حاملگی خارج رحمی چیست؟

پس از لقاح اسپرم و تخمک، تخمک بارور شده به سمت رحم جهت لانه گزینی حرکت می کند. حال اگر تخمک بارور شده در هر جایی غیر از رحم، یعنی در لوله‌های رحمی یا فالوپ، دهانه رحم و حفره شکمی لانه‌گزینی کند، حاملگی خارج رحمی رخ می دهد.

در صورتی که تخمک بارور شده در جایی جز رحم لانه گزینی کند، علاوه بر اینکه رشد خوبی نخواهد داشت، عوارض جدی را به‌دنبال می‌آورد. چرا که هیچ یک از این موقعیت‌ها فضای کافی را جهت رشد جنین فراهم نمی‌کنند و موجب از بین رفتن جنین می‌شوند. همچنین در مواردی لانه‌گزینی تخمک بارور شده در لوله‌های فالوپ می‌تواند به پارگی این لوله‌ها، خونریزی شدید بدن مادر و حتی مرگ آن منجر شود.

 حدودا ۲ درصد از حاملگی‌هایی که رخ می‌دهند، امکان دارد از نوع بارداری خطرناک خارج رحمی باشند. اما در این نوع بارداری نیز امکان درمان بارداری خارج از رحم وجود دارد و فرد می‌تواند در آینده بارداری سالم و طبیعی را تجربه کند.

 عوامل باعث افزایش احتمال بارداری خارج رحمی

چرا تخمک بارور شده جایی غیر از مکان طبیعی دیواره رحم را برای لانه‌گزینی انتخاب کند؟ درواقع این اتفاق معمولا هنگامی می‌افتد که تخمک بارور شده نمی‌تواند به سرعت از لوله فالوپ بگذرد و در دیواره رحم نفوذ کند. احتمال بروز این نوع بارداری در اثر عواملی خاص تقویت می‌شود؛ از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

·        التهاب، زخم یا عفونت و هر مانعی که باعث انسداد لوله فالوپ شود.

·        عوامل ژنتیکی و نواقص مادرزادی

·        استفاده از داروها یا روش‌های درمانی ناباروری

·        سابقه بارداری خارج از رحم

·        آندومتریوز

·        وجود زخم در رحم از عمل های جراحی قبلی که مانع عبور تخمک می شود.

·        استفاده از IUD‌ جهت جلوگیری از بارداری

بیشتر بخوانید:

عوامل موثر بر افزایش خطر بروز حاملگی خارج رحمی

همچنین افرادی که شرایط زیر را دارا هستند، بیشتر از سایرین در معرض خطر این عارضه قرار دارند و بیشتر نیاز به درمان حاملگی خارج از رحم پیدا می‌کنند:

·        افرادی که در سنین بالای ۳۵ سال اقدام به بارداری می‌کنند. (البته در هر سنی احتمال بروز این عارضه وجود دارد.)

·        سابقه آندومتریوز یا عارضه نابجایی آستر رحم را دارند.

·        قبلا به بیماری التهابی لگن مبتلا شده‌اند.

·        عادت به مصرف دخانیات دارند.

·        سابقه ابتلا به بیماری‌های مقاربتی از جمله کلامیدیا یا سوزاک را دارند.

درهرصورت این عوامل تنها احتمال بروز حاملگی خارج از رحم را تقویت می‌کنند و برای نظر قطعی مراجعه به پزشک متخصص الزامی است. تنها دراین‌صورت است که می‌توان اطمینان داشت خطر بارداری خارج رحمی به حداقل رسیده و تحت کنترل پزشک است.

 علائم حاملگی خارج رحمی

علائم اولیه حاملگی خارج از رحم مشابه بارداری طبیعی است؛ اما رفته‌ رفته با بیشتر شدن تعداد هفته های بارداری، علائم تازه‌ای بروز پیدا می‌کنند که به فرد هشدار می‌دهند برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کند. این علائم عبارتند از:

·        تهوع صبح‌گاهی

·        درد سینه و حساسیت پستان‌ها

·        احساس درد شدید خصوصا در یک طرف شکم یا زیر شکم (نشانه پارگی لوله فالوپ)

·        درد شدید در شکم، لگن، و حتی شانه و گردن

·        گرفتگی عضلات فرد

·        احساس فشار در رکتوم (ناحیه راست روده و نزدیک مقعد)

·        احساس ضعف، بی‌حالی و سرگیجه

·        درد کمر

 تشخیص بارداری خارج رحمی

برای تشخیص و پیگیری فرآیند درمان حاملگی خارج از رحم روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سوال برخی از کاربران این است که آیا می‌توان از بیبی‌چک چک برای این تشخیص استفاده کرد؟ درواقع پاسخ این جواب خیر است. چراکه بیبی‌چک تنها باردار بودن یا نبودن فرد را نشان می‌دهد و محل بارداری را نمی‌تواند مشخص کند. بنابراین برای تشخیص دقیق مشکل باید به پزشک مراجعه کرد.

1.    معاینه فیزیکی؛

نخستین مرحله برای تشخیص بارداری خارج رحمی معاینه فیزیکی و گرفتن شرح حال فرد است.

2.    آزمایش خون و بررسی سطح هورمون پروژسترون و HCG؛

سطح هورمون‌های موجود در خون می‌تواند در تشخیص بارداری خارج رحمی موثر باشد. تعیین سطح HCG‌ و هورمون پروژسترون نشان می‌دهد حاملگی از چه نوع است.  در حاملگی طبیعی سطح هورمون‌های پروژسترون و HCG‌ افزایش می‌یابد و اگر حاملگی از نوع خارج رحمی باشد، باعث ثابت ماندن یا کاهش این هورمون‌ها در طی زمان می‌شود.

3.    سونوگرافی واژینال؛

سونوگرافی شکم تنها می‌تواند برای تایید بارداری یا بررسی خونریزی‌های داخلی موثر باشد. سونوگرافی ترانس واژینال از طریق ورود دستگاهی پروپ مانند، به درون واژن انجام می‌شود و سپس با کمک امواج صوتی تصاویری را از دستگاه‌های تولید مثل فرد شامل تخمدان، رحم و لوله‌های رحمی (فالوپ) تهیه می‌کند. اینگونه پزشک به‌طور دقیق می‌تواند متوجه مکان قرارگیری تخمک بارور شده شود.

4.    لاپاراسکوپی تشخیصی؛

جراحی با حداقل تهاجم یا همان لاپاراسکوپی در مواردی مثل حاملگی خارج رحمی با هدف تشخیصی و درمانی انجام می‌شود. در صورت مشاهده عوارض شدیدی مثل خونریزی و درد شدید شکم، فرصت کافی برای انجام تک به تک مراحل قبل وجود ندارد و باید پزشک سریعا از طریق جراحی اضطراری اقدام به تشخیص و درمان کند.

 درمان بارداری خارج رحمی

راهکار مناسب برای درمان حاملگی خارج از رحم با توجه مکان استقرار جنین و همچنین میزان پیشرفت حاملگی بستگی دارد. متاسفانه در این نوع بارداری نمی‌توان جنین را حفظ کرد و برای حفظ سلامت مادر و قدرت باروری و بارداری دوباره مادر، باید سریعا جنین را خارج نمود. البته در نیمی از مواقع در طی چند روز جنین خود بخود سقط می‌شود و نیازی به درمان ندارد. روش‌های درمان حاملگی خارج از رحم عبارتند از:

·        دارو درمانی

در صورتی که مادر در ماه های اولیه بارداری باشد و علائمی شدیدی نداشته باشد، دارو درمانی یک روش درمان مناسب است. در این روش پزشک با تجویز دارو، از پیشرفت رشد سلول ها و ترکیدگی توده ی خارج رحمی جلوگیری می کند. در این مرحله، آزمایش خون منظم جهت بررسی تاثیر داروها لازم و کمک کننده است.

·        جراحی حاملگی خارج از رحم

جراحی حاملگی خارج رحمی، بسته به شدت پیشرفت حاملگی و خونریزی و علائم متفاوت است.

در صورتی که مادر خونریزی سبک داشته باشد، پزشک با عمل لاپاراسکوپی اقدام به درمان می کند. در این عمل پزشک یک دوربین کوچکی از طریق برش کوچک وارد بدن بیمار می کند. در ادامه توده خارج رحمی را خارج کرده و آسیب دیدگی را ترمیم می کند.

در صورت شدید بودن خونریزی، نشان دهنده آسیب بسیار لوله های فالوپ است. در این شرایط ممکن است پزشک، لوله های فالوپ را خارج کند.

در صورت بسیار شدید بودن خونریزی و پیشرفت حاملگی، پزشک اقدام به جراحی شکمی می کند. در این روش پزشک از طریق باز کردن شکم، اقدام به خارج کردن توده رحمی و درمان می کند.

سخن پایانی

حاملگی خارج رحمی به دلایلی چون داشتن عفونت، التهاب، آندومتریوز یا سابقه به آندومتریوز و .. رخ می دهد.

اکثر مادرانی که بارداری خارج از رحمی تجربه کرده اند، با مراقبت بیشتر می توانند یک باروری سالم تجربه کنند.

علائم بارداری خارج از رحمی شامل گرفتکی عضلات بدن، درد بسیار در لگن، شکم یا شانه و درد شدید در یکطرف شکم را تجربه می کنند.

تشخیص حاملگی خارج از رحم براساس سونوگرافی ترانس واژینال و آزمایش خون جهت بررسی سطح هورمون پروژسترون انجام می شود.

در حاملگی طبیعی سطح هورمون پروژسترون افزایش می یابد، ولیکن در باردرای خارج از رحمی سطح این هورمون ثابت یا کاهشی است.

درمان بارداری خارج رحمی به شدت درد و میزان پیشرفت تعداد ماه بارداری بستگی دارد. معممولا پزشک از روش لاپاراسکوپی رحم اقدام به درمان می کند.

درصورتی‌که فرد دارای علائمی نظیر درد شدید در یک طرف شکم  یا خونریزی باشد، به‌طور فوری یاید به پزشک مراجعه کند تا در مورد درمان حاملگی خارج از رحم برای او اقدام مناسب انجام پذیرد.

سوالات متداول