دیابت بارداری؛ علل بروز و علائم آن

دیابت بارداری یک شرایط مرتبط با بارداری است که در طول دوره بارداری توسط زنان تجربه می‌شود. این وضعیت اغلب به افزایش میزان قند خون در خون زنان باردار مربوط می‌شود و می‌تواند تأثیرات منفی بر روی سلامت مادر و نوزاد داشته باشد. دیابت بارداری بیشتر در زنانی رخ می‌دهد که قبلاً دچار اختلالات متابولیک یا چاقی بوده‌اند. این وضعیت بر سلامت مادر و نوزاد موثر است.

تشخیص دقیق و مدیریت صحیح دیابت بارداری با کنترل موثر میزان قند خون مادر، غذای مناسب و فعالیت بدنی مناسب ممکن است تأثیرات منفی را به حداقل برساند و سلامت مادر و نوزاد را افزایش دهد.

دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری یا دیابت حاملگی یک بیماری است که در دوران بارداری بروز پیدا می کند و با افزایش ناگهانی میزان قند خون در زنان باردار همراه است. این بیماری به دلیل افزایش مقاومت به انسولین یا کاهش تولید انسولین توسط پانکراس ایجاد می شود.

به بیان دیگر بدن زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی در دوره بارداری توانایی مدیریت افزایش ناگهانی میزان قند خون را نداشته و به دیابت بارداری مبتلا می شوند. دیابت بارداری بر سلامت مادر و نوزاد تاثیر گذار است.

عدم درمان به موقع دیابت بارداری منجر به بروز مشکلاتی چون افزایش وزن نوزاد، افزایش خطر دیابت نوزادی و مشکلات دیگر در زنان باردار شود.

بیشتر بخوانید: مهم ترین غربالگری های دوران بارداری

دلایل بروز دیابت بارداری

دیابت بارداری به دلایل زیر ایجاد می شود:

تغییرات هورمون‌های بارداری

تغییرات هورمونی در دوره بارداری می‌تواند یکی از عوامل موثر در بروز دیابت بارداری باشد. در طی دوران بارداری، بدن زنان با تغییرات گسترده‌ای در سطوح هورمون‌ها مواجه می‌شود که ممکن است باعث ایجاد مقاومت به انسولین (هورمون مسئول کاهش قند خون) شود. این مقاومت به انسولین باعث افزایش میزان قند خون در بدن می‌شود که در نتیجه می‌تواند به دیابت بارداری منجر شود.

تغییرات مهم در هورمون‌ها که ممکن است به بروز دیابت بارداری مرتبط باشند عبارتند از:

1. هورمون پلاسنتال (Placental Hormones): پلاسنتا که هورمون مشترک بین مادر و جنین است، هورمون‌هایی مانند هورمون رلین (Relin) و کورتیزول (Cortisol) ترشح می‌کند. این هورمون‌ها ممکن است به افزایش مقاومت به انسولین و افزایش میزان قند خون در بدن زنان باردار کمک کنند.
2. هورمون‌های جنسی (Sex Hormones): افزایش هورمون‌های جنسی انسانی چون استروژن و پروژسترون نیز می‌تواند به مقاومت به انسولین منجر شده و بر تراز قند خون تأثیر بگذارد.
3. هورمون همین‌ژین A (Human Placental Lactogen – hPL): این هورمون نیز توسط پلاسنتا ترشح می‌شود و ممکن است در افزایش سطح قند خون نقش داشته باشد.

ترکیب این تغییرات هورمونی با مواردی مانند چاقی قبل از بارداری و مسائل ژنتیکی می‌تواند به بروز دیابت بارداری مشکلاتی ایجاد کند.

ژنتیک و سابقه خانوادگی

ژنتیک و سابقه خانوادگی از عوامل موثر در بروز دیابت بارداری است. خطر بروز دیابت بارداری در زنان بارداری که سابقه ابتلا به دیابت بارداری دارند یا سابقه ژنتیکی مقاومت به انسولین داشته باشند، بیشتر از سایر زنان بادار است.

تأثیر ژنتیک در دیابت بارداری ممکن است از طریق تأثیر بر ساختار و عملکرد انسولین یا سلول‌های بتا در پانکراس (غده مسئول تولید انسولین) باشد. اگر ژن‌های مرتبط با مقاومت به انسولین در بدن زنان باردار تغییر کنند، این مقاومت می‌تواند افزایش یابد و به عدم کنترل مناسب میزان قند خون در دوران بارداری منجر شود.

علاوه بر این، سابقه خانوادگی دیابت نوع 2 (دیابت مرتبط با مقاومت به انسولین) نیز می‌تواند به عنوان یک عامل خطر برای بروز دیابت بارداری در زنان باردار محسوب شود. زنانی که خود دچار دیابت نوع 2 هستند یا خانواده آنها تاریخچه دیابت نوع 2 دارد، با احتمال بیشتری به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند.

بیبشتر بخوانید: تغذیه در بارداری

چاقی

چاقی یکی از عوامل اصلی و مهم برای بروز دیابت بارداری است. زنانی که قبل از بارداری چاق هستند، با احتمال بالاتری به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند. چاقی به دلایل زیر منجر به بروز دیابت بارداری می شود:

1. مقاومت به انسولین: چاقی معمولاً با افزایش مقاومت به انسولین (که هورمون مسئول کاهش قند خون است) همراه است. مقاومت به انسولین به معنای عدم کارآیی صحیح هورمون انسولین در انتقال گلوکز خون به سلول است. این موضوع می‌تواند منجر به افزایش میزان قند خون و در نتیجه، بروز دیابت بارداری شود.
2. افزایش میزان چربی در خون: چاقی معمولاً با افزایش میزان چربی‌ها در خون همراه است که می‌تواند به مشکلات متابولیک و افزایش خطر بروز دیابت بارداری منجر شود.
3. التهابات مزمن: چاقی می‌تواند منجر به التهابات مزمن در بدن شود، که در دیابت بارداری نقش ایفا کند.
4. تأثیر بر هورمون‌ها: چاقی ممکن است تأثیرات خاصی بر ترشح هورمون‌ها داشته باشد، که این تغییرات ممکن است به افزایش مقاومت به انسولین و افزایش میزان قند خون منجر شوند.

عدم فعالیت بدنی

عدم فعالیت بدنی یکی از عوامل مؤثر در بروز دیابت بارداری است. فعالیت بدنی نقش مهمی در مدیریت و کاهش خطر بروز دیابت بارداری دارد. در زنان بارداری که به فعالیت بدنی کمتری مشغول هستند، مقاومت به انسولین افزایش یافته و این امر می‌تواند به افزایش میزان قند خون و بروز دیابت بارداری منجر شود.

فعالیت بدنی به چندین شکل می‌تواند بر خطر دیابت بارداری تأثیر گذار باشد:

1. کنترل وزن: فعالیت بدنی باعث کاهش وزن و حفظ وزن سالم می‌شود. افزایش وزن غیرطبیعی یکی از عوامل خطر بروز دیابت بارداری است.
2. کاهش مقاومت به انسولین: فعالیت بدنی منجر به بهبود حساسیت به انسولین می‌شود و مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهد.
3. کنترل قند خون: فعالیت بدنی باعث مصرف بیشتر گلوکز توسط عضلات می‌شود و این امر می‌تواند باعث کاهش میزان قند خون شود.
4. کاهش استرس: فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش استرس و افزایش روحیه کمک کند. استرس نیز یکی از عوامل مؤثر در بروز دیابت بارداری است.

علائم دیابت بارداری

دیابت بارداری ممکن است بدون علائم خاص و آشکار برای زنان باردار پیش برود. با این حال، در برخی موارد، علائم زیر ممکن است ظاهر شود:

تاری دید

هنگامی که سطح گلوکز خون افراز پیدا می‌کند، ترکیب آب در ساختار چشم تحت تأثیر قرار می‌گیرد و تمرکز دید افزایش می‌یابد. اگر قند خون به طور مداوم بالا باشد یا پس از مصرف وعده‌های غذایی نسبتاً بزرگ با مشکلات مداوم در دید مواجه شوید، حیاتی است که سطح گلوکز خونتان تحت کنترل قرار گیرد تا دید شما به حالت عادی بازگردد.

خستگی

به دلیل تغییرات هورمونی، احساس خستگی در طول دوران بارداری کاملاً طبیعی است. اما خستگی بیش از حد نیز ممکن است یکی از علائم دیابت بارداری باشد. زمانی که سطح قند بالاست، سلول‌ها و ارگان‌های بدن قادر به دریافت انرژی، اکسیژن و مواد مغذی نمی‌شوند. خستگی یکی از راه‌هایی است که بدن برای اجتناب از کمبود انرژی و تأمین نیازهای فیزیولوژیک خود، ما را به استراحت وادار می‌کند.

بیشتر بخوانید: درد واژن در بارداری

تشنگی و عطش

احساس تشنگی در طول دوران بارداری امری متداول است؛ به دلیل نیاز بدن به افزایش حجم خون و کمک به کلیه برای اخراج مواد اضافی، افزایش مصرف آب معقول است. با این حال، بر اساس نظر متخصصان، افزایش تشنگی یکی از علل اصلی دیابت، از جمله دیابت بارداری است. زمانی که سطح قند خون افزایش یافته باشد، بدن برای رقیق کردن قند موجود در خون، آب را از سلول‌ها جذب می‌کند. افزایش قند خون همچنین بر روی کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد و از جذب مجدد آب توسط آن‌ها جلوگیری می‌کند.

تکرر ادار

بانوان باردار معمولاً به فراوانی به دستشویی مراجعه می‌کنند که دلیل اصلی آن افزایش جریان خون می‌باشد. این افزایش جریان خون باعث افزایش تولید ادرار می‌شود و فشاری که بارداری بر مثانه دارد نیز تأثیرگذار است. اما خانم‌هایی که با مشکل دیابت بارداری مواجه هستند، بیشتر دستشویی می روند. زمانی که کلیه به علت سطح بالای قند دچار مشکل می‌شود، مقدار ادرار تولیدی افزایش می‌یابد. افزایش قند خون سبب تکرر ادرار ، کاهش آب در بدن، نیاز به مصرف بیشتر آب و… می شود.

بیشتر بخوانید: زگیل تناسلی و بارداری

حالت تهوع

بیش از ۷۴ درصد از زنان به دلیل افزایش برخی از هورمون‌ها، علائم تهوع و استفراغ را در طول دوره بارداری تجربه می‌کنند. این علائم در دیابت بارداری شدید است، زیرا قند در خون به مقدار زیادی انباشته می‌شود.

تغییر در وزن

تغییر در وزن یکی از علائم ممکن دیابت بارداری است. در دوران بارداری، افزایش وزن طبیعی و متعارف است، اما در مواردی که زنان دچار دیابت بارداری هستند، این افزایش وزن ممکن است بیش از حد باشد. دیابت بارداری ممکن است باعث افزایش جرم بدنی در زنان باردار شود، به خصوص اگر برنامه مدیریت قند خون به درستی اجرا نشود.

در صورتی که زنان باردار تغییرات ناگهانی در وزن تجربه کنند، به خصوص افزایش وزن غیرطبیعی و زیاد، ممکن است نشانه دیابت بارداری باشد. این موضوع نیاز به مشاوره با پزشک دارد تا سبب این تغییرات و مدیریت مناسب بررسی شود و در صورت لزوم، تست‌های مربوط به دیابت بارداری انجام شود.

روش های پیشگیری از ابتلا به دیابت بارداری

برای کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

حفظ وزن سالم

در صورت داشتن اضافه وزن، پیش از بارداری وزن خود را  کاهش داده و در محدوده سالم نگه دارید. حفظ وزن سالم شامل رعایت یک رژیم غذایی سالم، مصرف مواد غذایی با ارزش غذایی بالا و کم‌چربی، و محدود کردن مصرف مواد غذایی پرقند و پرچربی می‌شود.

فعالیت بدنی منظم

داشتن فعالیت بدنی منظم و متعادل در کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری موثر است. حتما با پزشک زنان خود مشورت کرده و یک برنامه ورزشی مناسب دریافت کنید.  فعالیت‌هایی همچون پیاده‌روی، شنا، یوگا، و تمرینات استقامتی می‌توانند انتخاب‌های خوبی باشند. در هر صورت، قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدید، بهتر است با بهترین متخصص زنان و زایمان مشاوره کنید.

بیشتر بخوانید: وزن طبیعی جنین در بارداری

تغذیه سالم

توجه به یک رژیم غذایی سالم و منظم  در کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری مؤثر است. مصرف مواد غذایی با ارزش غذایی بالا از جمله میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، و منابع پروتئین سالم مانند ماهی، مرغ، سویا، و لبنیات کم چرب، مفید است. همچنین، توصیه می‌شود مصرف مواد غذایی پرچربی و پرقند را محدود کنید.

مراقبت پزشکی

مشاوره با پزشک و تغذیه‌ای متخصص در طول دوران بارداری امری بسیار حیاتی است. پزشکان می توانند برنامه درمانی و مراقبتی اختصاصی برای شما طراحی کنند و راهنمایی‌هایی در خصوص تغذیه سالم، فعالیت بدنی، و در صورت لزوم، کاهش وزن (به نحوی ایمن و در مرزهای مجاز) به شما ارائه دهند. همچنین، آزمایش‌های منظم قند خون می‌توانند در کنترل سطح گلوکز خون و زودتر تشخیص دیابت بارداری موثر باشند

مدیریت استرس

استرس می‌تواند به صورت مستقیم بر سطح قند خون تأثیر گذار باشد و ممکن است خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد. در دوران بارداری سطح استرس خود را کاهش داده و از تکنیک‌های مدیریت استرس، مانند تمرینات تنفسی، مدیتیشن، یوگا یا هر فعالیت آرامش‌بخش دیگری بهره‌مند شوید.

بیشتر بخوانید: سقط مکرر و عوارض سقط مکرر

عدم مصرف دخانیات و مشروبات الکلی

درصورتی که دخانیات یا الکل مصرف می کنید، پیش از بارداری این عادت ها را ترک کنید. مصرف دخانیات و مشروبات الکلی علاوه بر افزایش قند خون  سبب افزایش احتمال ابتلا به دیابت بارداری شده و بر سلامت نوزاد و مادر تاثیرات منفی می گذارد.

پیگیری پزشکی

رعایت آزمایش‌های توصیه شده و حضور منظم در مشاوره با پزشک در طول دوران بارداری امری بسیار اساسی است. پزشک شما  سطح قند خون و وضعیت دیابت بارداری شما را دنبال کند و در صورت لزوم، یک برنامه درمانی مناسب را برای شما تدوین نماید.

بیبشتر بخوانید: تفاوت زایمان طبیعی و سزارین!!!

خلاصه

دیابت بارداری یک وضعیت مرتبط با بارداری است که با افزایش قند خون در زنان باردار همراه است. این وضعیت معمولاً در نیمه دوم بارداری تشدید می‌شود.

عوامل مختلفی مانند ژنتیک، چاقی، و مقاومت به انسولین می‌توانند به بروز دیابت بارداری مؤثر باشند. این وضعیت ممکن است برای مادر و نوزاد منجر به مشکلات سلامتی شود. رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم، و مراقبت‌های پزشکی مناسب از مواردی است که در مدیریت دیابت بارداری تأثیرگذار هستند.

پیگیری دقیق از سوی پزشک، آزمایش‌های قند خون منظم، و به‌کارگیری ترکیبی از روش‌های درمانی از جمله رژیم غذایی و در صورت لزوم انسولین، اقدامات موثری در کنترل این وضعیت می‌باشند.Top of Form