زایمان زودرس، یکی از مسائل حیاتی و پیچیده در حوزه بهداشت مادر و نوزاد است که اثرات جدی بر سلامت و رشد آن‌ها دارد. با وقوع زایمان قبل از موعد معمول، که به معنای زایمان زودرس است، خطرات مختلفی برای نوزاد و مادر وجود دارد که نیازمند مراقبت و رسیدگی فوری پزشکی است. این وضعیت ممکن است از طریق عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله مشکلات مرتبط با سلامت مادر، عوامل محیطی و همچنین عوامل جورواجور زندگی. موضوع زایمان زودرس نشانگر اهمیت بررسی و پیشگیری از آن و مدیریت مناسب برای کاهش اثرات منفی آن برای مادر و نوزاد است. در این مقاله، به بررسی علل، عوارض و راهکارهای مدیریت زایمان زودرس پرداخته خواهد شد.
زایمان زودرس چیست؟
زایمان زودرس یا پیش از موعد (Preterm birth) وقوع زایمان قبل از هفته 37 از بارداری را توصیف می‌کند. این وضعیت می‌تواند در هر مرحله‌ای از بارداری رخ دهد، اما بیشترین موارد در مرحله دوم (بعد از هفته 20 ام) و مرحله سوم (بین هفته‌های 28 تا 37) بارداری رخ می‌دهد.
علائم زایمان زودرس
حدود ۸۰ درصد زنان علائم زایمان زودرس دارند، ولی زایمان زودرس نخواهند داشت. آگاهی از علائم زایمان زودس کمک می کند در صورت مشاهده علائم و رعایت اصول مراقبتی به متخصص زنان مراجعه کنید.
علائم زایمان زودرس می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تنگی نفس یا مشکلات در تنفس
- . تغییرات در وضعیت رحم (تنش، درد یا فشار)
- . خروج مایعات از واژن (ممکن است به عنوان ریزش آب شناخته شود)
- تغییرات در ترکیب رنگ یا بوی مایعات واژنی
- دردهای پایین شکم یا دردهای مانند زمان‌های نزدیکی
- احساس فشار یا تنش در ناحیه پایینی شکم یا ناحیه پایینی پشت
- احساس ناتوانی یا خستگی بیش از حد
- تغییرات در نحوه حرکت کودک در رحم
هر یک از این علائم ممکن است نشانه‌دهنده آغاز زایمان زودرس باشند و در صورتی که این علائم رخ داد، بهتر است به سرعت به پزشک یا مراکز بهداشتی مراجعه کنید تا مشکل به موقع شناسایی و مدیریت شود.
دلایل زایمان زودرس
علل زایمان زودرس متنوع هستند و ممکن است شامل عوامل مرتبط با بدن مادر، عوامل محیطی و عوامل زندگی باشند.عواملی که در زیر به آن‌ها اشاره کرده‌ایم از مهم‌ترین دلایل زایمان زودرس هستند:
- سابقه‌ی زایمان زودرس
- حاملگی به دوقلو و بیشتر
- کوتاه‌شدگی دهانه‌ی رحم
- اختلالات رحمی یا مشکلات جفت
- عفونت‌های خاص، به ویژه عفونت‌های مایع آمنیوتیک و بخش‌های تحتانی مجرای تناسلی
- سیگار کشیدن یا مصرف دارو بدون نسخه‌ی پزشک
- مبتلا بوده به بعضی از بیماری‌های مزمن مثل فشار خون بالا، دیابت، بیماری‌های خودایمنی و حتی افسردگی
- رخ دادن اتفاقات استرس‌زا مثل مرگ عزیزان
- تجمع بیش از حد مایع آمنیوتیک
- خونریزی واژنی
- مرگ جنین
- فاصله‌ی کمتر از یک سال با زایمان قبلی
- سن پایین مادر یا بارداری در سن بالا
- عوامل نژادی و ژنتیکی
زایمان در هفته 28 بارداری
در هفته ۲۸ از بارداری، جنین شما به شروع سه‌ماهه‌ی سوم رسیده است. اندام‌های او به طور کامل تشکیل شده و در سونوگرافی قابل مشاهده هستند، اما این اندام‌ها ممکن است برای زندگی خارج از رحم مادر کاملاً آماده نباشند. در این هفته رشد مغز، شش‌ها، چشم‌ها، قلب، دستگاه ایمنی، دستگاه گوارشی و کلیه‌ها آغاز میشود.
خطرات هفته 28 بارداری
دیابت حاملگی
یکی از خطرات این مرحله، دیابت حاملگی است که می‌تواند بر سلامتی شما و جنین تأثیرگذار باشد. انجام ورزش، رعایت رژیم غذایی مناسب و مصرف داروها می‌تواند از دیابت حاملگی جلوگیری کند. همچنین اگر مادر دچار دیابت حاملگی شود، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده افزایش می‌یابد.
پره‌اکلامپسی
پره‌اکلامپسی یکی دیگر از خطرات این مرحله است که با فشار خون بالا همراه است و می‌تواند به کبد و کلیه‌های مادر آسیب برساند. درمان این حالت تنها با زایمان زودرس امکان‌پذیر است و در غیر این صورت، ممکن است خطرات جدی برای مادر و جنین ایجاد شود.
در این مرحله، غشای آمنیوتیک ممکن است پاره شده و باعث زایمان زودرس یا عفونت شود.
زایمان هفته 35 بارداری
اگر بچه هفته ۳۵ به دنیا بیاید چه میشود؟
اگر یک بچه در هفته ۳۵ از بارداری به دنیا بیاید، به عنوان یک نوزاد متولد شده در زایمان زودرس محسوب میشود. معمولاً در این مرحله از بارداری، بسیاری از اعضای بدن او به طور کامل تشکیل یافته‌اند و او قادر به زنده ماندن خارج از رحم مادر است. اما مشکلاتی دارند. از جمله:
- مشکلات تنفسی ضعیف به دلیل عدم رشد کامل ریه ها
- مشکلات تغذیه‌ای و عدم توانایی در شیر خوردن
- پاییین بودن وزن نسبت به وزن نرمال نوزاد
- زردی به دلیل عدم رشد کامل کبد
- عفونت به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن
عوارض زایمان زودرس
عوارض کوتاه مدت زایمان زودرس می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات تنفسی به دلیل نابالغ بودن سیستم تنفسی
- مشکلات قلبی از جمله فشار خون پایین
- مشکلات مغزی از جمله خونریزی های خفیف مغزی
- مشکلات گوارشی (معدی – روده ای) به دلیل نابالغ بودن سیستم گوارشی
- مشکل در متابولیسم و کم کاری تیروئید
- مشکلات سیستم ایمنی و حساسیت بسیار نوزادان زودرس به عفونت ها
عوارض بلند مدت زایمان زودرس
این عوارض گاهی در دوران نوزادی رفع میشود، گاهی نیز بلندمدت بوده و ماندگار هستند، از جمله عوارض بلند مدت شایع:
- داشتن مشکل شنوایی
- مشکل بینایی
- ناتوانی در یادگیری
- ناتوانی در عملکرد و مشکلات رفتاری (ناتوانی فیزیکی)
- تأخیر در رشد یا تناسب ضعیف
- مشکلات در دندان ها، مثل رنگ غیر طبیعی دندان ها
تشخیص زایمان زودرس با تست های آزمایشگاهی
تست های آزمایشگاهی می توانند به تشخیص این عارضه کمک کنند. در ادامه به شرح برخی از این تست ها می پردازیم.
- اندازه گیری مکرر قند خون: کمبود یا زیاد بودن مقدار قند خون
- آزمایش خون کامل: کم خونی یا پرخونی باید تست شود.
- تست گلبول های سفید: بالا یا پایین بودن میزان گلبول های سفید خوب نیست
- تست نوع خون و آنتی بادی: تفاوت بسیار تست نوع خون و آنتی بادی باعث زردی و آسیب های مغزیِ می شود.
خلاصه
زایمان زودرس، وقوع زایمان قبل از موعد معمول ۳۷ هفته‌ی بارداری است و می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیافتد. این وضعیت ممکن است باعث مشکلات جدی برای نوزاد و مادر شود. نوزادان متولد شده از زایمان زودرس ممکن است با مشکلات تنفسی، عدم رشد مناسب، مشکلات در کنترل دمای بدن، عفونت‌ها و مشکلات مرتبط با تغذیه مواجه شوند. همچنین، مادرانی که با زایمان زودرس مواجه می‌شوند، ممکن است با مشکلات مربوط به زایمان پیش از موعد، از جمله خطرات عفونت، نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری و اثرات روانی و اجتماعی متفاوت مواجه شوند. بنابراین، پیشگیری از زایمان زودرس و مدیریت مناسب آن از اهمیت بسیاری برخوردار است تا به سلامتی و رشد سالم نوزاد و مادر کمک شود.
