سونوگرافی آنومالی و بهترین زمان انجام آن موضوعی است که در این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم. سونوگرافی آنومالی یک تصویربرداری پزشکی جهت بررسی ناهنجاری‌های جنین در داخل رحم می‌باشد. هدف از انجام سونوگرافی آنومالی تعیین هرگونه ناهنجاری و یا بیماری نادر در مغز، ستون فقرات و قلب می‌باشد. سونوگرافی آنومالی یکی از سونوگرافی‌های مهم می‌باشد که جهت بررسی ناهنجاری‌های جنین از اهمیت ویژه ای برخوردار می‌باشد.
نحوه انجام سونوگرافی آنومالی
انجام سونوگرافی آنومالی یکی از انواع سونوگرافی بارداری می‌باشد که از روی شکم انجام می‌دهید و مراحل انجام آن بدین صورت می‌باشد:
پس از دراز کشیدن روی تخت لباس‌های خود در ناحیه شکم را باز کنید، سپس ژل مخصوصی روی شکم شما اعمال می‌شود. در مرحله‌ی بعد پروب سونوگرافی در قسمت‌های مختلف شکم حرکت داده می‌شود تا متخصص سونوگرافی به بررسی قسمت‌های مختلف بدن جنین بپردازد، در حین سونوگرافی تصاویر مختلفی از جنین تهیه خواهد شده تا ارزیابی‌های دقیق‌تر قابل انجام باشد. پس از پایان سونوگرافی، ژل از روی شکم شما پاک خواهد شد و می‌توانید لباس‌های خود را بپوشید. با توجه به اینکه جزئیات بسیاری در اندام‌های جنین باید مورد بررسی قرار بگیرد، زمان انجام این سونوگرافی برای بارداری‌های تک قلو حدود 45 تا 60 دقیقه می‌باشد.
تعداد دفعات سونوگرافی آنومالی
تعداد دفعات انجام سونوگرافی برای تشخیص ناهنجاری در دوران بارداری می‌تواند متفاوت باشد و بر اساس عوامل فردی مانند سابقه پزشکی، عوارض بارداری و نگرانی های خاص است. تعیین تعداد دفعات آنومالی کاملا بستگی به نتیجه معاینات پزشک دارد که با در نظر گرفتن عوامل مختلفی مانند نتیجه آزمایش ها و شرایط بدنی مادر مشخص می‌شود. در صورتی که شرایط مادر و جنین طبیعی باشد یک بار در هفته هشتم بارداری سپس در هفته ۱۱ الی ۱۴ برای سونوگرافی غربالگری، هفته ۱۵ الی ۲۲ جهت انجام تست غربالگری خون و در نهایت در ماه آخر بارداری برای تعیین موقعیت قرارگیری جنین در شکم مادر سونوگرافی انجام شود؛ زیرا معمولا سر جنین در سمت پایین رحم قرار می‌گیرد.
سونوگرافی آنومالی چه مواردی را نشان می‌دهد؟
در طی سونوگرافی آنومالی مواردی که در ادامه به آن اشاره می‌نمائید تحت بررسی قرار می‌گیرند:
- بررسی تمام قسمت‌های بدن جنین با توجه ویژه به مغز، صورت، ستون فقرات، قلب، معده، روده و کلیه‌ها
- تشخیص نقایص مادرزادی مانند اسپینا بیفیدا و یا مشکلات قلبی جنین
- تعیین سن بارداری و بررسی میزان رشد جنین با توجه به سن بارداری
- بررسی موقعیت قرار گرفتن جفت
- ارزیابی مقدار مایع آمنیوتیک
- تعیین تعداد جنین‌ها و هم چینین جنسیت جنین در صورتی که والدین تمایل به آگاهی از جنسیت جنین داشته باشند.
سونوگرافی آنومالی در چه مواردی تجویز می‌شود؟
همان طور که اشاره شد سونوگرافی آنومالی به بررسی وضعیت سلامت و رشد جنین می‌پردازد و توصیه می‌شود تمام مادران باردار در هفته‌ی 20 تا 24 بارداری این سونوگرافی را انجام دهند اما افرادی که شانس تولد نوزاد با ناهنجاری‌های ژنتیکی در آنها بیشتر می‌باشد باید حتماً این سونوگرافی را انجام دهند، برخی از شرایطی که موجب بالا رفتن احتمال ناهنجاری‌های ژنتیکی در جنین می‌شود عبارتند از:
- بالا بودن سن مادر
- سابقه ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی در خانواده
- ناقل بودن ژن معیوب
- مصرف برخی داروها و یا سوء مصرف مواد مخدر و الکل در اوایل بارداری
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی و یا مصرف برخی داروها
- عفونت‌های که مادر در طی بارداری دچار آن شده است مانند سرخجه
- بیماری مزمن مادر
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات
بهترین زمان سونوگرافی آنومالی
به طور کلی سونوگرافی آنومالی بین هفته 18 تا 22 بارداری انجام می‌شود ولی برخی از متخصصان معتقد هستند بهترین بازه زمانی برای انجام سونوگرافی آنومالی، بین هفته 20 تا 24 بارداری است. زمان سونوگرافی آنومالی به دقت انتخاب می‌شود تا از تجسم مطلوب جنین و ارزیابی دقیق رشد آن اطمینان حاصل شود. هفته 18 تا 22 بارداری به چند دلیل بهترین زمان برای سونوگرافی ناهنجار در نظر گرفته می‌شود که عبارتند از:
رشد جنین
در هفته هجدهم بارداری، جنین به طور قابل توجهی رشد کرده است و بسیاری از اندام ها و ساختارهای اصلی آن به خوبی مشخص شده اند. در این مرحله، جنین به اندازه‌ای بزرگ است که امکان تجسم دقیق آناتومی آن را فراهم می‌کند، در عین حال به اندازه‌ای کوچک است که به طور کامل در رحم قرار می‌گیرد و گرفتن تصاویر واضح را آسان‌تر می‌کند.
دقت
هفته 18 تا 22 بارداری بهترین زمان برای انجام سونوگرافی آنومالی است زیرا امکان ارزیابی دقیق آناتومی جنین را فراهم می‌کند. در این مرحله، جنین به اندازه‌ای رشد می‌کند که بتواند اکثر ناهنجاری‌های ساختاری اصلی را تشخیص دهد، اما به اندازه‌ای کوچک است که توسط مایع آمنیوتیک اطراف پنهان نمی‌شود.
مداخله زودهنگام
تشخیص ناهنجاری های جنینی در اوایل بارداری این فرصت را برای والدین فراهم می‌کند که آگاهانه درباره بارداری خود تصمیم بگیرند و به متخصصان اجازه می‌دهد تا برای مراقبت ها و مداخلات مناسب برنامه ریزی کنند.
ارزیابی خطر
سونوگرافی ناهنجاری که بین هفته‌های 18 و 22 بارداری انجام می‌شود، به پزشکان اجازه می‌دهد تا خطر ناهنجاری‌های کروموزومی، مانند سندرم داون، و همچنین سایر شرایط ژنتیکی را ارزیابی کنند. این اطلاعات می‌تواند به والدین کمک کند در صورت لزوم در مورد آزمایشات یا مداخلات اضافی تصمیم گیری کنند.
فرق سونوگرافی NT و سونوگرافی آنومالی
سونوگرافی NT یکی دیگر از انواع سونوگرافی های رایج در دوران بارداری است که معمولا بین هفته 11 تا 13 بارداری انجام می‌شود. در این سونوگرافی، بیشتر وضعیت ژنتیکی جنین و ناهنجاری های کروموزومی مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای بررسی ناهنجاری های کروموزومی، چین پشت گردن و استخوان بینی اندازه گیری می‌شود. در صورتی که این نواحی ضخامت غیر طبیعی داشته باشند، احتمال بروز برخی نواقص ژنتیکی مانند سندروم داون بسیار زیاد است. از سوی دیگر، اسکن آنومالی معمولاً بین هفته 18 تا 22 بارداری انجام می‌شود. این اسکن جامع تر است و هدف آن ارزیابی رشد کلی و آناتومی جنین است. اطلاعات دقیقی در مورد اندام‌ها، مغز، ستون فقرات و سایر ساختارهای کودک برای تشخیص هرگونه ناهنجاری ساختاری بالقوه یا نقص مادرزادی ارائه می‌کند. در حالی که هر دو اسکن NT و آنومالی انواعی از معاینات اولتراسوند هستند که در دوران بارداری استفاده می‌شوند، اما اهداف متفاوتی دارند و در مراحل مختلف بارداری انجام می‌شوند. اسکن NT بر ارزیابی خطر ناهنجاری های کروموزومی متمرکز است، در حالی که اسکن آنومالی ارزیابی دقیقی از آناتومی و رشد جنین ارائه می‌دهد.
دقت نتایج حاصل از سونوگرافی آنومالی
سونوگرافی آنومالی از دقت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد اما متاسفانه نمی‌تواند تمام ناهنجاری‌های مادرزادی را به طور 100 درصد تشخیص بدهد. دقت تشخیص سونوگرافی آنومالی در مورد برخی از بیماری‌ها بدین شرح می‌باشد:
- 90 درصد از موارد بیماری اسپینا بیفیدا
- 80 درصد بیماری شکاف لب
- 60 تا 70 درصد موارد بیماری‌های مادرزادی قلبی
- 50 تا 70 درصد سندرم داون
برخی از نوزادانی که مبتلا به ناهنجاری‌های کروموزومی هستند دچار علائمی مانند ضخیم شدن پوست در ناحیه گردن، مایع اضافی در کلیه‌ها، کوتاه بودن دست و پا، لکه های سفید در قلب یا وجود کیست‌هایی در مغز می‌باشند که به خوبی در سونوگرافی آنومالی قابل مشاهده و ارزیابی می‌باشد. به یاد داشته باشید که با اینکه این علائم در برخی نوزادان دچار ناهنجاری‌های مادرزادی مشاهده می‌شود اما بسیار از نوزادان سالم نیز ممکن است این علائم را داشته باشند. لازم است به این نکته توجه داشته باشید که جهت تائید نتایج حاصل از سونوگرافی آنومالی باید آزمایش آمنیوسنتز را انجام دهید و تصمیم گیری بر مبنای نتایج سونوگرافی آنومالی منطقی نمی‌باشد. هرگونه تصمیم گیری جهت خاتمه‌ی بارداری و یا ارائه‌ی درمان‌های خاص با توجه به نتایج سونوگرافی آنومالی، آزمایش آمنیوسنتز خواهد بود که در یک تیم پزشکی شامل پزشک متخصص ناهنجاری‌های جنین، متخصص ژنتیک، متخصص زنان و سایر پزشکان متخصص مورد بررسی قرار خواهد گرفت. نکته‌ی دیگر این است که سونوگرافی آنومالی مشکلاتی مانند فلج مغزی و یا اوتیسم را نمی‌تواند تشخیص دهد.
نتایج سونوگرافی آنومالی
نتایج سونوگرافی آنومالی به همراه تصاویر سیاه و سفید 2 بعدی و 3 بعدی تهیه شده در حین سونوگرافی معمولاً در همان روز انجام سونوگرافی به شما ارائه خواهد شد و در صورت نیاز لینک نتایج برای پزشک شما ارسال خواهد شد. در صورتی که نتایج مشکوکی در سونوگرافی آنومالی دیده نشود می‌توانید تا زمان غربالگری و معاینه‌ی بعدی با اطمینان خاطر استراحت نمائید اما در صورتی که پزشک نتایج مشکوکی در سونوگرافی شما مشاهده نماید به یک متخصص جنین‌شناسی و یا مشاوره ژنتیک ارجاع خواهد داد.
