غربالگری سه ماهه اول بارداری ترکیبی از آزمایش خون و سونوگرافی میباشد و مشکلاتی از قبیل مشکلات قلبی و سندروم داون را مشخص میکند. آزمایشات مربوط به غربالگری سه ماهه آزمایشاتی روتین بوده و معمولا پزشکان به تمامی مادران باردار انجام آن را توصیه میکنند.
با توجه به این که غربالگری مشکلات غیر قابل درمان را نشان میدهد، تصمیمگیری درست راجع انجام دادن یا ندادن آن توسط شما بسیار مهم است. ادامه مقاله به توضیح غربالگری سه ماهه اول بارداری و لزوم انجام آن پرداخته که مطالعه آن برای هر مادر بارداری ضروریست.
غربالگری سه ماه اول بارداری چگونه انجام می شود؟!
غربالگری سه ماهه اول از مهمترین آزمایشات در دوران بارداری به شمار میرود. این آزمایشات جهت بررسی نقایص و اختلالاتی همچون سندروم داون، سندروم ادوارد و سندروم پاتو انجام میشود. اصرار پزشک به انجام این آزمایش به منظور این نیست که جنین شما به طور حتم دارای اختلال است. در واقع با انجام آزمایشات و غربالگری سه ماهه اول تا حدودی اضطراب و نگرانیهای شایع دوران بارداری رفع خواهد شد.
بیشتر بخوانید: ضرورت سونوگرافی داپلر در بارداری؟!
غربالگری سه ماهه اول بارداری همان آزمایشات خون و سونوگرافی است که به طور همزمان در هفته یازدهم الی هفته سیزدهم بارداری انجام میشود.
نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه کنید این است که غربالگری سه ماهه اول بارداری هیچ مشکلی را به طور قطع نشان نمیدهد. این آزمایشات فقط یکسری نشانههایی را جهت بررسی بیشتر و لزوم انجام آزمایشات بعدی توسط مادر را به پزشک نشان میدهد.
آزمایش خون و سونوگرافی:
همانطور که اشاره شد آزمایشات مربوط به غربالگری در سه ماهه اول بارداری شامل سونوگرافی و آزمایش خون است که در ادامه به توضیح آن خواهیم پرداخت.
در آزمایش خونی که در غربالگری سه ماهه اول بارداری از مادر گرفته میشود دو فاکتور بررسی خواهد شد که که شامل موارد زیر میباشند:
گنادوتروپین جفتی انسان یا همون هورمون hCG
حداکثر میزان ترشح این هورمون بین هفته ۸ تا ۱۰ بارداریست. پس از هفته دهم ترشح این هورمون تا حد زیادی کاهش مییابد. میزان زیاد این هورمون در آزمایشات خون میتواند یک اختلال مادرزادی را نشان دهد.
پروتئین A پلاسما یا PAPP_ A
این پروتئین در طول بارداری از جفت ترشح شده و در یک بارداری نرمال تا زمان زایمان و تولد نوزاد افزایش مییابد. کم بودن میزان این پروتئین در آزمایشات خون میتواند نشاندهنده یک اختلال ژنتیکی باشد.
سونوگرافی NT
برای بررسی وضعیت و اندازه جنین سونوگرافی NT را انجام میدهند. همچنین انجام سونوگرافی در غربالگری سه ماهه اول بارداری میتواند میزان ضخامت پوست قسمت پشت گردن جنین را نیز نشان دهد. ضخامت زیاد پوست در این ناحیه میتواند انواع خاصی از اختلالات مثل سندروم داون را نشاندهد.
بیشتر بخوانید: سونوگرافی وزن گیری جنین برای بررسی سلامت جنین؟!!
دلیل انجام غربالگری سه ماهه اول
نتایج مربوط به غربالگری سه ماهه اول بارداری بسیار زودتر از باقی آزمایشات مربوط به بارداری آماده شده و به طبع فرد زمان تصمیم گیری بیشتری جهت انجام سایر اقدامات مثل انجام آزمایشهای مربوط به غربالگری سه ماهه دوم دارد. معمولا از نتایج مربوط به تستهای غربالگری در سه ماهه اول برای بررسی ارزیابی میزان خطر بارداری جنین با سندروم داون، سندروم پاتو و سندروم ادوارد انجام میشود. در ادامه به توضیح این نقایص ژنتیکی غیر قابل درمان خواهیم پرداخت:
سندروم داون
سندروم داون یا سندروم تریزومی ۲۱ به سبب وجود یک کروموزوم اضافه ۲۱ ظهور پیدا میکند. این سندروم سبب اختلالات همیشگی ذهنی، اجتماعی و فیزیکی میشود. کودکان مبتلا به این سندروم معمولا عمر کمی دارند به طوری که این سندروم حتی از سن یک سالگی نیز میتواند کشنده باشد.
سندروم ادوارد
این بیماری ژنتیکی نیز مانند سندروم داون مربوط به کروموزوم ها میباشد. در سندروم ادوارد سه کپی از کروموزوم ۱۸ به جنین منتقل میشود. این سندروم بسیار کشنده بوده و معمولا کودکان مبتلا به آن قبل از ۱ سالگی جان خود را از دست میدهند.
سندروم پاتو
سندروم پاتو یا سندروم تریزومی ۱۳ سبب ایجاد ناتوانی شدید جسمی میگردد. علائم مربوط به این سندروم با شدت بالایی ظهور پیدا میکنند و به همین دلیل حدود 90 درصد از نوزادان مبتلا به این سندروم قبل از یک سالگی جان خود را از دست میدهند.
بیشتر بخوانید: سونوگرافی سه بعدی جهت بررسی سلامت و وضعیت جنین؟!
خطرهای احتمالی انجام غربالگری سه ماهه اول:
آزمایشات مربوط به غربالگری سه ماهه اول بارداری غیر تهاجمی بوده و هیچ مشکلی برای مادر و جنین ایجاد نمیکند.
نتایج غربالگری سه ماهه اول
نتایج مربوط به غربالگری سه ماهه اول بارداری مادران باردار را به سه گروه تقسیم میکند:
گروه پرخطر
اگر با بررسی نتایج حاصل از تستهای انجام شده ریسک بروز اختلالات ژنتیکی در جنین کمتر از یک به ۲۵۰ اعلام شود، پرخطر شناخته میشود. در چنین وضعیتی مادر باید در کوتاه ترین زمان ممکن جهت تشخیص نهایی وضعیت جنین آمنیوسنتز و NIPT را انجام دهد.
گروه متوسط
اگر نتایج مربوط به غربالگری سه ماهه اول در دسته ریسک متوسط قرار داشته باشد پزشک برای اطمینان بیشتر انجام مرحله بعدی غربالگری را توصیه میکند. بعد از بررسی نتایج غربالگری مرحله دوم پزشک میتواند وضعیت جنین را به طور کامل از نظر سلامتی بررسی کند و درست ترین تصمیم را در این خصوص بگیرد.
گروه کم خطر
چنانچه نتایج تست غربالگری سه ماهه اول در دسته کم خطر قرار گیرد، انجام غربالگری سه ماهه دوم توصیه نمیشود.
بیشتر بخوانید: مهم ترین غربالگری های دوران بارداری؟!!
کلام آخر
آزمایشاتی که در هفته ۱۱ تا انتهای هفته ۱۳ برای بررسی وضعیت سلامت جنین انجام میشود غربالگری سه ماهه اول بارداری نام دارد. این آزمایشات در دو دسته آزمایش خون و سونوگرافی NT قرار میگیرد.
در صورت وجود مشکلات ژنتیکی، نتایج مربوط به این آزمایشات به پزشک یکسری سیگنالهایی میدهد. در نهایت با بررسی علائم توسط پزشک، پزشک برای اطمینان از سلامت جنین به مادر انجام آمنیوسنتز یا غربالگری سه ماهه دوم بارداری را پیشنهاد میکند.
سوالات متداول
خیر. نتایج مربوط به این آزمایشات فقط به پزشک هشدارهایی میدهد. در نهایت در صورت وجود علائم، مادر باید یکسری آزمایشاتی را انجام دهد که پزشک با بررسی آزمایشات مرحله دوم میتواند در مورد سلامت جنین اظهار نظر کند.
به طور کلی ابتدا سونو و سپس همان روز یا نهایتا روز بعد آزمایشات خون مربوط به غربالگری اول انجام میشود.
آزمایشات خون مربوط به غربالگری سه ماهه اول بارداری احتیاجی به ناشتا بودن ندارد و در هر ساعت از شبانه روز قابل انجام است.
