کیست تخمدان: علل، علائم، و گزینه های درمان

کیست تخمدان یک مشکل شایع زنانه است که زنان در هر سنی را تحت تاثیر قرار می دهد. در حالی که اکثر کیست های تخمدان بی ضرر هستند و خود به خود برطرف می شوند، برخی ممکن است باعث ناراحتی شوند و نیاز به مراقبت های پزشکی داشته باشند. در این راهنمای جامع، کیست‌های تخمدان، علل، علائم، تشخیص و گزینه‌های درمانی موجود را بررسی خواهیم کرد.

کیست تخمدان چیست؟

کیست تخمدان کیسه ای پر از مایع است که روی تخمدان یا درون آن تشکیل می شود. اندازه این کیست ها می تواند متفاوت باشد، از کوچکی به اندازه یک نخود تا بزرگی به اندازه گریپ فروت. آنها می توانند در یک یا هر دو تخمدان ایجاد شوند و ممکن است در طول چرخه قاعدگی زنان رخ دهند. در حالی که بسیاری از آن ها بی ضرر هستند، برخی دیگر ممکن است منجر به عوارض یا ناراحتی شوند.

انواع کیست تخمدان:

انواع مختلفی از کیست تخمدان وجود دارد که هر کدام ویژگی ها و علل خاص خود را دارند:

کیست های عملکردی:

   – کیست های فولیکولی: این کیست ها زمانی تشکیل می شوند که کیسه برای آزادسازی تخمک در طول تخمک گذاری پاره نشود. در عوض، به رشد خود ادامه می دهد.

   – کیست های جسم زرد: این کیست ها پس از اینکه فولیکول تخمک را آزاد می کند اما کوچک نمی شود ایجاد می شود. آنها معمولاً خود به خود برطرف می شوند، اما گاهی اوقات می توانند باعث درد یا خونریزی شوند.

کیست درموئید:

کیست های درموئید تخمدان از سلول های تولید کننده تخمک های انسان تشکیل می شوند. آنها می توانند حاوی انواع مختلفی از بافت ها از جمله مو، پوست و حتی دندان باشند. اکثرا روی سر و گردن هستند ولی گاهی گزارش شده که در داخل رحم هم ایجاد می شوند.

سیستادنوما:

این کیست ها از سلول های سطح بیرونی تخمدان ایجاد می شوند. آنها می توانند بسیار بزرگ شوند و ممکن است باعث ناراحتی یا عوارض شوند.

اندومتریوم:

اندومتریوم ها کیست هایی هستند که زمانی ایجاد می شوند که بافت آندومتر در خارج از رحم رشد کرده و به تخمدان بچسبد. آنها می توانند دردناک باشند، به خصوص در دوران قاعدگی.

علل ایجاد کیست تخمدان:

عوامل متعددی می توانند در ایجاد کیست تخمدان نقش داشته باشند:

1. عدم تعادل هورمونی: نوسانات در سطح هورمون ها، به ویژه استروژن و پروژسترون، می تواند چرخه طبیعی قاعدگی را مختل کند و منجر به تشکیل کیست شود.

2. بارداری:  کیست تخمدان در اوایل بارداری به دلیل تغییرات هورمونی و وجود جسم زرد که از بارداری تا تشکیل جفت حمایت می کند، ایجاد می شود.

3. اندومتریوز: آندومتریوز، وضعیتی که در آن بافت پوششی رحم در خارج از آن رشد می کند، می تواند منجر به ایجاد کیست در تخمدان ها شود.

4. سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): یک اختلال هورمونی است که با وجود کیست های کوچک متعدد روی تخمدان ها مشخص می شود. این کیست ها می توانند بر سطح هورمون ها و چرخه های قاعدگی تأثیر بگذارند.

بیتر بخوانید: بارداری با کیست تخمدان

ارتباط کیست تخمدان با تغییرات هورمونی

تغییرات هورمونی نقش مهمی در تشکیل و رشد کیست‌های تخمدان دارند. پیگیری و مدیریت مناسب تغییرات هورمونی می‌تواند به کاهش خطر تشکیل کیست‌ها و بهبود سلامت کلی تخمدان‌ها کمک کند. در صورت داشتن هر گونه نگرانی یا تجربه علائم غیرطبیعی، مشاوره با پزشک متخصص ضروری است. ارتباط کیست تخمدان با تغییرات هورمونی می‌تواند بسیار پیچیده باشد و به عوامل مختلفی بستگی دارد. در اینجا به بررسی این ارتباط پرداخته می‌شود:

 ۱. نقش هورمون‌ها در تشکیل کیست‌های عملکردی

کیست‌های عملکردی دو نوع عمده دارند: کیست‌های فولیکولی و کیست‌های جسم زرد. این کیست‌ها به‌طور مستقیم تحت تأثیر تغییرات هورمونی در دوره قاعدگی قرار می‌گیرند:

– کیست‌های فولیکولی: این نوع کیست زمانی ایجاد می‌شود که فولیکول تخمدانی که باید تخمک را آزاد کند، موفق به انجام این کار نمی‌شود و به رشد خود ادامه می‌دهد. افزایش سطح هورمون‌های استروژن و کاهش هورمون‌های لوتئینیزه می‌تواند در تشکیل این نوع کیست نقش داشته باشد.

– کیست‌های جسم زرد: پس از آزاد شدن تخمک، فولیکول تخمدانی به جسم زرد تبدیل می‌شود. اگر جسم زرد به‌درستی فروپاشی نکند و به فعالیت خود ادامه دهد، ممکن است کیست جسم زرد تشکیل شود. تغییرات در سطح هورمون پروژسترون و هورمون‌های لوتئینیزه می‌تواند باعث ایجاد این کیست‌ها شود.

 ۲. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از شایع‌ترین اختلالات هورمونی در زنان است که می‌تواند منجر به تشکیل کیست‌های کوچک متعدد در تخمدان‌ها شود. این وضعیت با عدم تعادل هورمونی همراه است که شامل موارد زیر می‌شود:

– افزایش هورمون‌های آندروژن: زنان مبتلا به PCOS معمولاً سطح بالایی از هورمون‌های آندروژن دارند که می‌تواند باعث ایجاد کیست‌های متعدد در تخمدان‌ها شود.

– مقاومت به انسولین: مقاومت به انسولین می‌تواند سطح انسولین خون را افزایش دهد و این افزایش می‌تواند تولید هورمون‌های آندروژن را تحریک کند که به نوبه خود باعث ایجاد کیست‌های تخمدانی می‌شود.

 ۳. تغییرات هورمونی در دوران یائسگی

در دوران یائسگی، سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. این تغییرات می‌تواند منجر به تشکیل کیست‌های خوش‌خیم در تخمدان‌ها شود. با این حال، کیست‌های تخمدانی در این دوران باید با دقت بیشتری تحت نظارت قرار گیرند، زیرا احتمال سرطانی بودن آن‌ها افزایش می‌یابد.

 ۴. استفاده از داروهای هورمونی

مصرف برخی از داروهای هورمونی، مانند داروهای ضد بارداری خوراکی، می‌تواند بر تشکیل کیست‌های تخمدان تأثیر بگذارد. در برخی موارد، این داروها می‌توانند به کاهش تشکیل کیست‌های عملکردی کمک کنند، اما در موارد نادر ممکن است باعث تشکیل کیست شوند.

 ۵. تأثیر تغییرات هورمونی در دوران بارداری

در دوران بارداری، تغییرات هورمونی زیادی رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به تشکیل کیست‌های تخمدانی شود. به‌طور معمول، این کیست‌ها بی‌ضرر هستند و پس از بارداری به‌طور طبیعی از بین می‌روند. با این حال، نظارت پزشکی منظم در دوران بارداری ضروری است.

علائم کیست تخمدان:

در بسیاری از موارد، کیست تخمدان هیچ علامتی ایجاد نمی کند و به طور اتفاقی در طی معاینه لگن یا آزمایش تصویربرداری کشف می شود. با این حال، برخی از زنان ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• درد لگن: درد مبهم یا تیز در ناحیه تحتانی شکم یا لگن، به ویژه در زمان قاعدگی یا مقاربت.

• نفخ:خاحساس پری یا نفخ در شکم، مشابه احساسی که در دوران قاعدگی تجربه می شود.

• دوره های قاعدگی نامنظم: تغییرات در چرخه قاعدگی، از جمله پریودهای نامنظم یا خونریزی غیر طبیعی.

• حرکات دردناک روده: ناراحتی یا درد در حین اجابت مزاج، به ویژه اگر کیست روی روده ها فشار می آورد.

بیشتر بخوانید: مراقبت های بعد از عمل کیست تخمدان

تشخیص کیست تخمدان:

اگر یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی مشکوک به وجود کیست تخمدان باشد، ممکن است آزمایش های تشخیصی زیر را انجام دهد:

• معاینه لگن: معاینه فیزیکی برای بررسی هرگونه ناهنجاری یا حساسیت در ناحیه لگن.

• سونوگرافی: اسکن اولتراسوند از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از تخمدان ها و تشخیص وجود کیست استفاده می کند.

• آزمایش خون: آزمایش خون ممکن است برای اندازه گیری سطح هورمون و رد سایر بیماری ها مانند بارداری یا سرطان تخمدان انجام شود.

گزینه های درمانی برای کیست تخمدان:

رویکرد درمان به عوامل مختلفی از جمله نوع کیست، اندازه آن و ایجاد یا عدم ایجاد علائم بستگی دارد. گزینه های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• انتظار هوشیارانه: بسیاری از کیست های عملکردی خود به خود و بدون درمان برطرف می شوند. در چنین مواردی، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است نظارت بر کیست را با اسکن سونوگرافی منظم توصیه کنند.

• داروها: مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا داروهای ضد بارداری هورمونی ممکن است به کاهش درد و تنظیم چرخه قاعدگی کمک کنند

• عمل جراحی برای برداشتن: اگر کیست بزرگ، ماندگار یا ایجاد علائم شدید باشد، ممکن است مداخله جراحی ضروری باشد. این ممکن است شامل جراحی لاپاراسکوپی برای برداشتن کیست با حفظ تخمدان باشد.

• درمان هورمونی: درمان هورمونی، مانند قرص های ضد بارداری یا آگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) ممکن است به تنظیم سطح هورمون ها و جلوگیری از تشکیل کیست های جدید کمک کند.

سؤالات متداول کیست تخمدان

نتیجه گیری:

کیست تخمدان یک بیماری شایع زنانه است که می تواند زنان را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. در حالی که اکثر کیست ها بی ضرر هستند و خود به خود برطرف می شوند، برخی ممکن است باعث ناراحتی یا عوارض شوند. درک علائم، علل و گزینه های درمانی برای مدیریت صحیح و تضمین سلامت باروری مطلوب ضروری است. اگر درد لگنی مداوم یا سایر علائم حاکی از کیست تخمدان را تجربه می کنید، مهم است که برای تشخیص دقیق و برنامه مدیریت مناسب با یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی مشورت کنید.